Карані і крона
35 мільёнаў дрэў за год: на Магілёўшчыне, якая найбольш пацярпела ад леташняй стыхіі, пачалі аднаўляць лес
У лесаводаў Магілёўскай вобласці гарачая пара: пачаўся сезон веснавых пасадак на пашкоджаных ад бураломаў участках. А ўжо на наступным тыдні да высадкі дрэў можа падключыцца любы ахвочы - з панядзелка ў Магілёўскай вобласці пачнецца «Тыдзень лесу».
У паўднёвых раёнах ужо высаджана 130 гектараў. У 2023-м у рэгіёне маюць намер пасадзіць 35 мільёнаў дрэў на плошчы 4,8 тысячы гектараў. Асноўны масіў работ прыпадзе на вясну: у гэты перыяд на 4 тысячах гектараў з'явіцца 25 мільёнаў новых дрэў. Палова з гэтых плошчаў - бураломныя лесасекі . Для таго каб забяспечыць патрэбнасць у лесанасенным матэрыяле, у рэгіёне ёсць усё: свая перапрацоўка, спецыялізаваны цэнтр для вырошчвання сеянцаў з закрытай каранёвай сістэмай.
Плантацыя з пасяўным фондам, расказвае Аляксей Зуёнак, — цэлы комплекс работ, да іх прыступаюць ужо з пачатку года:
- Фарміруем кроны ў дрэў, каб яны разрасталіся не ўверх, а ўшыркі, так атрымліваем большы ўраджай. У летні перыяд - догляд: штомесяц скошваем траву, дыскуем і друзлым глебу. Затым чатыры апрацоўкі ад шкоднікаў і хвароб. І ўжо восенню збіраем ураджай. Уся спецыфіка ў тым, што нашыя лясныя пароды даюць нераўнамерны ўраджай. Пік для елі, як правіла, раз на чатыры гады. Але не важна, 300 кілаграмаў шышак на плантацыі ці таго менш, - збіраем усё.
У 2022-м з-за неўраджайнасці ў Горацкім лясгасе ўдалося сабраць толькі 200 кілаграмаў шышак елкі, пасля перапрацоўкі выйшла каля сямі кіло насення з палепшанымі спадчыннымі ўласцівасцямі. А вось лістоўніца, ураджай якой сабраны ўпершыню, парадавала: 800 кілаграмаў шышак і 11 кіло насення.
Усё пачынаецца з семечка
Лесанасенны цэх на базе Раснянскага доследна-вытворчага лясніцтва Горацкага лясгаса - адзінае ў Магілёўскай вобласці месца па перапрацоўцы сыравіны. Тут перапрацоўваюцца шышкі, сабраныя ўсімі лясгасамі рэгіёна. З іх затым і вырошчваецца пасадачны матэрыял для будучага зялёнага масіву. Начальнік ляснога гадавальніка Таццяна Гарусава паэтапна раскладвае ўвесь шлях, які праходзіць насенне. Найперш шышкі трапляюць у сушыльную шафу, які месціць іх да 200 кілаграмаў:
- Прыкладна за 18 гадзін пад уздзеяннем тэмператур яны раскрываюцца. Пасля гэтага ўжо можна здабываць насенне: для яго вытрасання расчыненая шышка засыпаецца ў барабан. На выхадзе - насенне з крылаткай: з яе дапамогай у натуральным асяроддзі семечка пераносіцца ветрам на вялікія адлегласці. Абяскрыльванне, сартаванне, каліброўка — узор атрыманага насеннага матэрыялу накіроўваецца на апрабацыю ў Рэспубліканскі лясны селекцыйна-насенняводчы цэнтр. Там на падставе лабараторных даследаванняў пацвярджаецца якасць насення, правяраюцца іх усходжасць і кандыцыйнасць, прысвойваецца пэўны клас якасці.
Алгарытм узаемадзеяння з перапрацоўшчыкам такі: лясгасы вобласці, а іх 13, збіраюць у сябе шышкі і прывозяць у лесанасенны цэх Горацкага лясгаса. Тут ёсць бункеры для іх захоўвання, якія змяшчаюць да 50 тон шышак. Але сёлета патрэбнасць вобласці ў перапрацоўцы вялікая, у цэх паступіла 51 тона шышак. Перапрацавана, дарэчы, больш за 20 тон. З астатнімі заяўкамі тут плануюць справіцца прыкладна да ліпеня. Калі на дадзены момант таму ці іншаму лясгасу насенне пакуль не патрэбна, ёсць магчымасць на час пакінуць іх у спецыяльнай халадзільнай камеры для працяглага захоўвання. Напрыклад, такой паслугай карыстаюцца не толькі лясгасы Магілёўшчыны, але і Аршанскі лясгас.
- Каб стварыць трывалую лесанасенную базу, перапрацаванае насенне елкі, хвоі і лістоўніцы нарыхтоўваем у запас. Сёння ў лясгасе ёсць 270 кіло насення хвоі, 430 - елкі з нармальнымі якасцямі, 10 кілаграмаў лістоўніцы і 11 кілаграмаў насення елі з палепшанымі спадчыннымі ўласцівасцямі. Усё гэта - пяцігадовы запас, - тлумачыць Аляксей Зуёнак.
Глядзець у корань
Другая ўнікальная кропка, дзе можна прасачыць ужо шлях сеянца, - лесанасенны цэнтр Магілёўскага лясгаса. Тут вырошчваюць расліны з закрытай каранёвай сістэмай: елку, хвою, алешыну. Ён зарабіў у 2020-м, а ў 2021 годзе атрымалі першую партыю - 2,2 мільёна адзінак лесапасадачнага матэрыялу. У 2022-м удалося вырасціць 5,8 мільёна штук, з іх 3,8 мільёна рэалізавалі. У грашовым выражэнні гэта 1,3 мільёна рублёў. План на гэты год - 4,8 мільёна адзінак і не меншая ў грашовым эквіваленце рэалізацыя.
У 522 рублі абыходзіцца пасадка аднаго гектара лесу ў Магілёўскім лясгасе.
На адкрытай пляцоўцы 130 на 30 метраў лесанасеннага цэнтра - 1 мільён 200 дрэў. Галоўны ляснічы Магілёўскага лясгаса Аляксандр Дыдышка пералічвае перавагі такога пасадачнага матэрыялу:
- У земляным коме вельмі шмат пажыўных рэчываў, якія ў першыя гады жыцця дапамагаюць расліне ўкараніцца ў лясным асяроддзі, даюць лепшы старт для росту. Прыжывальнасць такой расліны складае 100 працэнтаў, да таго ж прырост у два, а то і ў тры разы перавышае стандартны пасадачны матэрыял. Плюс эканомія па часе: у закрытым грунце дрэўца вырастае за год, у адкрытым - за тры. Вырошчваем пасадачны матэрыял для ўсіх лясгасаў Магілёўскай вобласці, прадугледжваем рэалізоўваць яго і ў Расію.
На лініі высеву на ўсю моц кіпіць праца. За змену тут запаўняюць насеннем 3 тысячы касет. Затым яны трапляюць у цяпліцы, дзе знаходзяцца каля месяца, а ўжо потым пераводзяцца на вуліцу на палі дарошчвання. У спецыяльным халадзільніку, які ёсць у лесанасенным цэнтры, дрэвы як бы кансервуюцца. Нізкімі тэмпературамі стрымліваецца вегетацыя, што дазваляе высаджваць дрэвы пры спрыяльных умовах.
Зялёны трэнд па высадцы раслін з закрытай каранёвай сістэмай актыўна прыжываецца ў лясгасах рэгіёну: больш за 20 працэнтаў насаджэнняў у Магілёўскай вобласці - такога тыпу.
